در ادامه مطلب در خصوص تولید ورمی کمپوست از الف تا ی به زبان ساده اطلاعاتی مفید تقدیم می گردد:
ادهترین روش تولیدکرم ورمیکمپوست به شرح زیر است:
1- بستر سازی: هر نوع موادی که به عنوان زیستگاه نسبتا پایدار کرم باشد بستر نامیده میشود.
بستر
کرمها باید بر روی سطح صاف و شیبدار بتنی و در سالن یا پوشش گلخانهای
ایجاد شود، بنابراین زمین مسطح بدون سنگ و کلوخ و خرده شیشه را مرطوب نموده
و کاملا میکوبند تا سفت شود و یا آن را با بتون به ارتفاع 15 سانتیمتر
پوشش میدهند. یک شیب %1 تا %2 مطلوب است به دلیل اینکه فرایند شستشو
آسانتر میشود و تهیه آب کرم یا wormwash امکانپذیر میگردد.
از دلایل صاف و شیب دار بودن مکان پرورشمیتوان به موارد زیر اشاره کرد:
الف- جدا شدن آب مازاد و شیرابه یا پساب از بستر جهت جلوگیری از فاسد شدن بستر.
ب-
جمعآوری شیرابه از طریق کانالهای مخصوص در مخزن (septing tanke ) و مصرف
بخشی از آن ضمن مخلوط نمودن با آب و مصرف بقیه بعنوان کود مایع.
ج-
خارج کردن مواد ناشی از شستشوی کودهای مرغی یا کودهای حیوانی تازه که حاوی
مقدار زیادی اوره بوده و برای کرمها سمی و کشنده میباشند و یا خارج کردن
سایر مواد سمی و مضر.
بستر کرم باید دارای شرایط زیر باشد:
- قابلیت جذب بالا: کرم توسط پوست تنفس میکند در نتیجه مواد بستر باید قابلیت جذب آب بالایی داشته باشند.
- دارای تخلخل مناسب باشد: کرمها
به اکسیژن نیاز دارند در نتیجه اگر مواد بستر فشرده باشد نفوذ هوا کاهش
یافته و تنفس کرم مختل میشود. اندازه ذرات، شکل ذرات، بافت ذرات و سختی آن
بر میزان تخلخل موثر است.
- مقدار کم پروتئین و یا نیتروژن (نسبت بالای کربن به نیتروژن): مواد
پروتئین سریع شکسته شده و تولید گرما و اسید مینمایند که زندگی کرم را
مختل مینماید لذا بستر باید دارای نسبت بالای کربن به نیتروژن باشد.
2- ایجاد سایبان
از جنس آیرون شیت (پلیت) یا پلاستیک گلخانه با پایههای فلزی و یا از جنس
حصیر و سرشاخه درخت با پایههای چوبی برای محافظت کرمها در برابر بارندگی و
نور آفتاب. ارتفاع سایبان بسته به شیوه تخلیه مواد آلی، مساحت مزرعه، نوع و
جنس سایبان بین 2 تا 3 متر قابل تغییر است.
بهتر است از پلاستیک
برای پوشانیدن سطح بستر استفاده نگردد، زیرا لایه پلاستیک باعث افزایش درجه
حرارت و جمع شدن گازهای مختلف در بستر میشود.
3- ایجاد پشتهای
از کود گاوی نیمه پوسیده به شکل گنبدی به عرض 70 سانتیمتر، ارتفاع 40
سانتیمتر و طول دلخواه و آبیاری فراوان آن بمنظور خروج شیرابه کود. بستری
با ابعاد یک متر در یک متر و با ارتفاع 40 سانتیمتر به 30 الی 35 کیلوگرم
خوراک و ماده بستری نیاز دارد. این مقدار برای 1000 تا 1500 کرم خاکی کافی
است که تکثیر شده و عمل کمپوستسازی را از لایههای بالایی آغاز کند. چون
کرمهای قرمز تمایل دارند که از قسمتهای سطحی بستر تغذیه نمایند، عمق بستر
نباید بیش از 30 تا 40 سانتیمتر باشد. اگر بستر عمق بیشتری داشته باشد مواد
آلی فشرده و بصورت غیرهوازی تجزیه شده و تولید بوی نامطبوع و مواد سمی
مینماید و در نهایت منجر به مرگ کرمها میگردد.
4- ایجاد شیار در طول خطالراس پشته به عمق 15 سانتیمتر و ریختن کرمها به داخل آن و سپس بر گردانیدن کود روی کرمها.
5- جمعیت مناسب کرم جهت تکثیر کرم
5-5/2 کیلوگرم در مترمربع است و نباید بیشتر از پنج کیلوگرم باشد در
جمعیتهای کمتر تولید مثل کاهش مییابد زیرا کرمها کمتر با یکدیگر تماس
مییابند. جمعیت مناسب کرم جهت تولید کرم پوسال (ورمیکمپوست) 10 – 5
کیلوگرم در مترمربع میباشد. تولیدکنندگان کرم پوسال (ورمیکمپوست) معمولا
پنج کیلوگرم در مترمربع استفاده میکنند و با دو برابر شدن جمعیت کرم بستر
را نصف میکنند. زمان لازم برای تولید کود آلی در دمای 25 درجه سلسیوس در
حدود 5/1 تا 2 ماه خواهد بود و تقریبا نیمی از وزن پشته تبدیل به کرم پوسال
(ورمیکمپوست) خواهد شد. کرمهای قرمز تحت شرایط مطلوب میتوانند در یک روز
معادل وزن خود تا دو برابر از زبالهها و بستر تغذیه کنند و %60 آنرا به
کود ورمیکمپوست تبدیل کرده و دفعکنند. خلاصه، هر عدد کرم بالغ قادر است
در یکماه (سی روز) 23 گرم کرم پوسال (ورمیکمپوست) تولید کند. اما بطور
متوسط برای بازیافت هر یک کیلوگرم زباله غذایی در طول 24 ساعت حدودا به 2
کیلوگرم کرم خاکی نیاز است؛ بنابراین مدت زمان لازم برای تولید کرم پوسال
(ورمیکمپوست) در بستر بستگی به میزان کرم موجود در پشتهها دارد، نگهداری کرم درون پشتهها به دو منظور صورت میپذیرد:
الف – افزایش جمعیت
ب- تولید کود آلی (کرم پوسال (ورمیکمپوست))
وزن اولیه کرمها درون پشته برای هدف اول به مراتب کمتر از هدف دوم است.
6- آبپاشی پشته
بصورت روزانه به اندازه آبیاری چمن به منظور ایجاد شرایط محیطی مناسب برای
فعالیت کرمها و بلع غذا توسط آنها. روش مناسب برای آبرسانی به پشتهها
استفاده از شلنگ نرم پلی اتیلن شماره 16 مشکی و نصب آب پاش در سر آن و
آبپاشی روی پشتهها است به طوری که رطوبت هر نقطه همیشه در حد %70 حفظ شود.
زمان بین آب دهی تجربی است و با توجه به میزان رطوبت تعیین میشود. ولی هر
نقطه باید حداقل هفتهای 2 بار آب داده شود.
7- پس از گذشت حدود شش هفته کرم پوسال (ورمیکمپوست) برای برداشت آماده میشود.
در مزارع کرم پوسال (ورمیکمپوست) پس از سه الی چهار ماه مدفوع کرمی را
برداشت مینمایند. برای برداشت کرم پوسال (ورمیکمپوست) ابتدا باید جداسازی
کرمها از پشتهها انجام شود، برای جداسازی کرمها از پشتهها لازم است بعد
از اندکی هوادهی به بستر و کاهش رطوبت آن با استفاده از غربال دوار برقی که
به همین منظور طراحی و ساخته شده است بستر سرند گردد. برای غربال کردن در
مزارع کوچک میتوان از یک توری دو میلیمتری گالوانیزه نیز استفاده کرد،
بمنظور حفظ کرمها لازم است از ابتدای بستر، هر روز نیم متر از بستر آبیاری
نشود تا کرمها رفته رفته به انتهای بستر مهاجرت نمایند بعد از مهاجرت کرمها
با هوادهی بستر و کاهش رطوبت آن اقدام به سرند نمایید در صورتیکه رطوبت
بستر زیاد باشد عملیات سرند بسیار مشکل خواهد شد.
8- برای جمعآوری کرمها
میتوان با ایجاد یک ماهیچه از کود دامی نیمه پوسیده در کنار پشتهای که
دیگر فاقد مواد غذایی لازم برای تغذیه کرمها است سبب مهاجرت کرمها از پشته
قدیمی به این ماهیچه گردید و پس از آن اقدام به ایجاد پشتههای جدید و
انتقال جمعیت کرم به این پشتهها نمود. اگر کرم مجبور به زندگی در میان
زبالههایی باشد که خود تولید نموده در اینصورت نمیتواند به حیات سالم خود
ادامه دهد؛ بنابراین باید بستر را بطور مرتب عوض کرده و اجازه نداد که
مدفوع کرم به مادهای سمی برای کرمها تبدیل شود.
9- برای تولید کرم پوسال (ورمیکمپوست)
در خانه میتوان از جعبههای چوبی، پلاستیکی و فلزی با ایجاد سوراخهایی با
اندازه مناسب در کف و دیوارههای آن برای انجام زهکشی استفاده کرد.
10 – بعد از انجام سرند،
کرم پوسال (ورمیکمپوست) که بصورت ذرات دانهبندی میباشد در کیسههای
پلاستیک 1 تا 20 کیلویی بستهبندی و به بازار عرضه میگردد، بدیهی است در
صورت درخواست متقاضیان میتوان نسبت به غنیسازی و استانداردکردن کمیت
عناصر غذایی آن بعد از نمونه برداری و تجزیه آن در آزمایشگاه اقدام و آن را
برای محصولات گلخانهای با نیاز مشخص آماده نمود. رطوبت کرم پوسال
(ورمیکمپوست) در هنگام بستهبندی نباید بیش از 20 درصد باشد.
تغذیه کرم خاکی:
غذای
اصلی کرمهای خاکی بقایای مرده و پوسیده گیاهی به انضمام بقایای ریشهی
گیاهان و نیز کود دامی است. کرمهای قرمز بارانی بیشتر مواد زائد آشپزخانه
را نیز خواهند خورد ضایعات سبزیجاتی که در حین تهیه غذا بوجود میآید برای
کرمها قابل استفاده میباشد. مانند پوست سیبزمینی، هویج، کاهو، کلم، کرفس،
سیب، پوست موز، گریپ فروت و پوست پرتقال، برگ چای، چای کیسهای، تفاله
قهوه، کاغذ و مقوا. بعضی از ضایعات زودتر از سایر مواد به کود تبدیل
میشوند. پوست موز حدود یک هفته طول میکشد در حالی که پوست پرتقال حدود
یکماه طول خواهد کشید تا کاملاً تجزیه گردد. نوع و مقدار مواد غذایی در
دسترس نه تنها بر روی جمعیت کرمهای خاکی بلکه بر روی انواع گونههای موجود
و نرخ رشد و.... تاثیر میگذارد.
زائدات کشاورزی شامل
باقیمانده محصولات و محصولات جانبی آنها مانند زائدات غلات، دانههای
روغنی، نیشکر، ساقه ذرت، کتان، کنف، محصولات فرعی کارخانجات روغن،
کارخانجات چای و شکر و صنایع مرتبط با میوه و سبزیجات دارای قابلیت تبدیل
به کرم پوسال (ورمیکمپوست) هستند، روزنامههای سیاه و سفید معمولی نیز
میتوانند کمپوست شوند هر چند نیتروژن آنها پایین است و در نتیجه سرعت
تجزیه را کاهش میدهند. اگر کاغذ کمپوست شود نباید بیش از 15 درصد وزن کل
مواد توده کمپوست باشد. زائدات کشاورزی از قبیل باقیمانده محصولات، زائدات
سبزیجات، تفاله نیشکر و... فضولات احشام (فضولات گاو، گوسفند و...، زائدات
شهری (زباله شهری)، زبالههای صنعتی، زائدات گیاهان از قبیل برگ، خاک اره
(برای هر صد کیلوگرم خاک اره به یک کیلو نیتروژن نیاز است) و... قابل تغذیه
توسط کرمها میباشند. کیفیت محصول تولید شده با بکار بردن کود آلی افزایش
مییابد، اغلب مواد آلی زائد قابل تجزیه بیولوژیکی میتوانند به کود تبدیل
شوند، حدود 5 تا 10 درصد موادی که توسط کرم بلعیده میشوند در بافتهای بدن
کرم بمنظور رشد و فعالیتهای متابولیکی جذب و بقیه بصورت کودهای گرانولی
دفع میشوند. در مجموع هر کرم قادر است در روز معادل وزن خود تا 2 برابر
تغذیه کند و %60 آنرا به کود ورمیکمپوست تبدیل کرده و دفعکند.
توجه
به این نکته ضروری است که کرمها با فلزات، فویل، پلاستیک، مواد شیمیایی،
روغن، حلالها، حشرهکش، صابون، رنگ و... تغذیه نشوند. همچنین باید از
انواع مرکبات (پرتقال، لیمو شیرین و گریپ فروت)، پیاز، سیر، میخک، غذاهای
پر ادویه و خیلی تند و غذاهای اسیدی اجتناب نمود، همینطور نباید از خرزهره و
دیگر گیاهان سمی برای تغذیه کرمها استفاده گردد. گیاهان که با آفت کش یا
علف کش سمپاشی شدهاند نباید در فرآیند کمپوست سازی استفاده شوند. همچنین
برخی از مواد به علت اینکه سلامتی انسان را به خطر میاندازند و یا مایه
رنجش انسان میشوند نباید برای تولید کود استفاده شوند. افزودن مدفوع انسان
و حیوانات خانگی توصیه نمیشود زیرا باعث انتقال بیماری میشوند. گوشت،
استخوان، تخممرغ و محصولات لبنی نباید اضافه شود چون باعث جلب حشرات به
محل میشود. اگر مواد غذایی خرد شوند بلعیدن آنها برای کرمها راحتتر خواهد
بود. به هنگام دادن زبالهها در صورت امکان آنها را به تکههای کوچکتر
تقسیم کنید تا انجام فرآیند تولید کرم پوسال (ورمیکمپوست) برای کرمها
آسانتر باشد. زبالهها را به مدت چند روز در داخل یک مخزن قرار دهید تا
باکتریها شروع به شکلگیری کنند چون کرمها بسیار به باکتری علاقه دارند.
همچنین از مرطوب بودن مخلوط نهایی اطمینان حاصل نمایید که مانند یک کیک
اسفنجی باشد. اضافه کردن کمی ماسه ریز به توده ماده آلی به هضم غذا در
سنگدان کرم کمک مینماید.
تغذیه گونه آیزنیا فوتیدا از بستری شامل
مواد نیمه پوسیده کود گاوی، کود اسبی (کودها باید خشک باشند) کاه وکلش غلات
و برخی زایدات و بقایای گیاهی میباشد، در داخل این بستر اصلی میتوان
مواد تازهای چون زایدات سبزیجات و میوه جات، مواد آلی و قابل تجزیه،
زبالههای خانگی، پسماندهای کارخانجات غذایی و حتی لجن و فاضلاب (بجز
فاضلاب صنعتی) اضافه نمود. کود مرغی تازه به علت میزان زیاد اوره برای
کرمها سمی است و باید بعد از پوسانیدن با سایر مواد مخلوط گردد تا قابل
استفاده شود، حتی کود گاوی تازه برای کرمها مناسب نمیباشد و باید شستشو
شده و یا بصورت پوسیده مصرف گردد. باید توجه داشت که مخلوط کود حیوانی و
بقایای گیاهی که پوسیده نباشند در صورت تامین رطوبت مراحل پوسیدگی را
خواهند گذراند و به علت فعالیت میکروارگانیزمها دمای آن تا 80 درجه سلسیوس
(سانتیگراد) بالا میرود که برای کرمها قابل تحمل نیست و لذا باید از کود
حیوانی و بقایای گیاهی تنها در صورتی استفاده کرد که به حالت پوسیده یا
نیمه پوسیده باشند و مرحله کمپوست شدن را گذرانیده باشند. کرمها در خارج از
سفره غذایی حرکت نمیکنند و به همین علت جمعیت آنها بسته به دسترسی به
مواد غذایی رشد کرده و تثبیت میشود.
رطوبت مناسب بستر، هوادهی، تغذیه،
جلوگیری از سفت شدن بستر و نگهداری ph در حد 7-8 از نکات کلیدی در تولید
کرم پوسال (ورمیکمپوست) است. بستر باید بگونهای باشد که هوای زیادی را به
درون خود راه بدهد. کرمها علاقهای به باکتریهای بیهوازی ندارند و اگر
تحت چنین شرایطی قرار گیرند محلی را که باعث آزارشان میشود ترک میکنند و
اگر قادر به این کار نباشند خواهند مرد. کرمها نیز درست مانند بیشتر
جانوران به تنفس نیاز دارند. لازم است که تقریبا هر دو یا سه هفته یکبار
چند اینچ از لایههای بالایی بستر را به آرامی بهم زد تا گازهای ایجادشده
خارج شوند. این کار همچنین از فشردگی بستر جلوگیری میکند. لایههای سطوح
پایینتر را نیز میتوان به میزانی بسیار کمتر از لایههای بالایی بهم زد.
در بسترهای کود حیوانی که کرمها مشغول فعالیت تولید کود هستند در اثر
فعالیتهای گازی کود حیوانی گاز متان تولید میشود که باعث از بین رفتن
کرمها میشود. لازم است که به طور متناوب پشته به هم زده شود تا گاز متان
از داخل پشته خارج شده و کرمها فعالیت خود را ادامه دهند. بسته به روش
تولید ابزارهای دستی و مکانیزه مختلفی برای این کار وجود دارد. در حال حاضر
این کار در ایران با روش دستی و با ابزاری شبیه شن کش انجام میشود. لازم
به ذکر است که این کار را با بیل نمیتوان انجام داد چون به کرمها آسیب
میرساند. دستگاههایی در ایران در حال طراحی و ساخت است که با بستهشدن پشت
تراکتور فرایند هوادهی را با سرعت و هزینه کمتر انجام میدهد و امکان
تولید در حجمهای انبوه را فراهم میکند. این دستگاه حدود یک میلیون تومان
قیمت دارد.
از نظر اقتصادی کشت و پرورش کرم خاکی وقتی مقرون به صرفه
است که بتوان از موادی که دارای هیچگونه هزینهای نباشد استفاده کرد. مثل
پسماندهای رستورانها، آشپزخانهها، اماکن میوه و تره بار، مواد زائد
کارخانههای تهیه مواد غذایی (کارخانه آردسازی و روغنکشی سویا). تغذیه
کرمها باید بطور مرتب و معمولا یک بار در هفته صورت گیرد. انباشتن بیش از
حد مواد غذایی در بستر، سبب ایجاد بوی نامطبوع و ترکیبات سمی میگردد.
بهترین روش برای تهیه برنامه و میزان تغذیه، تعیین میزان مصرف کرم از آخرین
تغذیه و همچنین شرایط موجود کرمها میباشد. زمانی که آخرین موادغذایی
تغذیه شده تقریبا در حال تمام شدن است زمان تغذیه مجدد میباشد. اگر بنظر
برسد که رشد کرمها متوقف شده و یا زاد و ولد آنها کاهش یافته احتیاج به
اضافه نمودن پروتئین بیشتری در مواد غذایی میباشد.
مرکز تهیه کرم
خاکی در فیلیپین توصیه میکند که بهترین ترکیب غذایی برای کرم خاکی مخلوطی
از 55 درصد خاک اره، 35 درصد پوسته برنج و 10 درصد سبوس برنج میباشد. این
مخلوط باید به مدت 3 هفته تخمیر شود تا حرارت آن بین 5/15 تا 20 درجه
سانتیگراد برسد. پس از تخمیر کافی و کنترل دما این محیط
تاثیر بسترهای مختلف بر روی تعداد کرمها
بستر
حاصل از تفاله سیب موجب کمترین میزان رشد و نمو کرمها میشود و حتی سبب از
بین رفتن کرمهای اولیه میگردد زیرا در اثر تخمیر در بستر کشت محیط کاملا
اسیدی شده و مانع از رشد و فعالیت کرمها میشود. بستر تهیه شده از سیب
زمینی از بستر سیب بهتر است اما بدلیل نشاسته بالا خیلی سریع کپک زده و
محیط را برای کرمها نامطلوب مینماید شاید بتوان از پوست سیبزمینی برای
تهیه کرم پوسال (ورمیکمپوست) استفاده نمود به شرط اینکه به نسبت بیشتری
آنها را با خاک مخلوط نمود تا طی مرور زمان بقایای سیبزمینی تجزیه شوند و
کپک نزنند. در بستر کود گاوی که کمی سیاه تیره شده کرمها بخوبی رشد
مینمایند و خیلی سریع تکثیر مییابند. کود اسبی از میان بسترها بهترین
بستر تهیه کرم پوسال (ورمیکمپوست) شناخته میشود و کرمها بخوبی در آن رشد
نموده و خیلی سریع تکثیر مییابند که این سرعت رشد نشانه مطلوبیت بستر است.
بیشترین تکثیر تعداد کرمها در بستر کود اسبی با 335 کرم و کمترین تکثیر
مربوط به تفاله سیب با 6/. است که از تعداد کرمها با گذشت زمان کاسته شده
است.
پروارکردن کرمهای خاکی
این امکان وجود دارد که
کرمهای خاکی را بطور مصنوعی پروار کرد تا در نتیجه هم از لحاظ وزنی و هم از
لحاظ قطر افزایش یابند. برای این منظور میتوان تعداد زیادی بستر جدید فقط
با 15 سانتیمتر مواد بستر آماده کرده و تا زمانی که تقریبا خیس شوند، آنها
را آبیاری کنیم. سپس کرمها را از بسترهای معمولی برداشت کرده و آنها را در
بسترهای فوق جایگزین کنیم. در این حالت معمولا از مالت و بلغور برای
تغذیه کرمها استفاده میشود. اگر کرمها بسیار فعال باشند (موردی که باید در
یک یا دو روز انتقال به بسترهای جدید دیده شوند) تغذیه باید روزانه دو
بار انجام شود. بدین ترتیب پس از 7 تا 10 روز کرمها برای استفاده و فروش
آماده خواهند بود
روشهای جداسازی کرمهای خاکی:
جداسازی
کرمهای خاکی با دو هدف اصلی انجام میشود، اول جداسازی کرمها بمنظور فروش
کرم، دوم جداسازی کرمها از بستر بمنظور سرند کردن بستر و فروش کرم پوسال
(ورمیکمپوست)؛ بنابراین با توجه به هدف مورد نظر و امکانات موجود یکی از
شیوههای زیر برای جداسازی کرمهای خاکی مورد استفاده قرار میگیرد.
الف - روش شیمیایی:
از مواد شیمایی مختلف که به صورت محلول در آمدهاند جهت بالا آمدن کرمهای
خاکی از خاک استفاده میشود. بعنوان مثال محلول کلرید جیوه، فرمالین، آب
نمک، پرمنگنات پتاسیم و... اما اگر کرمها را جهت پرورش و نگهداری بخواهیم
باید بلافاصله آنها را بوسیله آب شستشو دهیم و اثر مواد شیمیایی را از
بدنشان پاک نماییم. مناسبترین و بیضررترین روش جهت بالا آمدن کرمهای خاکی
استفاده از آب نمک غلیظ (در حد اشباع) میباشد. در این روش کرمهای خاکی
بدست آمده آسیب ندیده و میتوان در کلیه اهداف نمونهبرداری از آن استفاده
نمود. بدیهی است در این حالت بستر قابلیت استفاده خود را از دست میدهد و
باید کاملا شستشو شود و به علت خیس شدن بستر و عدم امکان سرندکردن آن از
این روش برای جداسازی کرم پوسال (ورمیکمپوست) استفاده نمیشود.
ب - روش مکانیکی:
در این روش با استفاده از فاکتورهای فیزیکی مانند نور و گرما کرمهای خاکی
را از خاک محیط کشت جدا میسازند بدین ترتیب که در مزرعه کشت و تکثیر جهت
جمعآوری کرمهای خاکی، بستر آنها را در محلهای خاصی ریخته که چند رشته
المنت به همراه یک دستگاه نوری قوی در بالای آن قرار داشته و از قسمت زیرین
آن آب سرد در جریان میباشد. بدین ترتیب کرمهای خاکی که از نور و گرما
گریزان هستند به قسمتهای پایین رفته و عملا خاک رویی فاقد کرم میشود هر
چند دقیقه مقداری از خاک رو را برداشته تا زمانیکه فقط کرمهای خاکی باقی
بمانند، سپس آنها را شسته و آماده مصرف مینمایند، این روش نیز عمدتا برای
فروش کرم مورد استفاده میباشد.
ج - جمعآوری بوسیله نور:
بستر را در معرض نور شدید (نور چراغ یا نور خورشید) قرارداده تا کرمها به
قسمتهای تحتانی وارد شوند و بعد از 10 تا 15 دقیقه به اندازه 5 سانتیمتر از
خاک روی بستر را برمیدارند. اینکار را آنقدر تکرار میکنند تا هنگامیکه
فقط کرمهای خاکی باقی بمانند، این روش برای هر دو منظور فروش کرم و فروش
کرم پوسال (ورمیکمپوست) قابل استفاده است.
د- ریختن مواد تازه در کنار کرم پوسال (ورمیکمپوست)،
در این حالت کرمها پس از وارد شدن به داخل مواد آلی تازه به ما اجازه
میدهند که کرم پوسال (ورمیکمپوست) بعمل آمده را جدا نماییم.
ه- جداسازی کرم پوسال (ورمیکمپوست) و کرمها بوسیله غربال.
حمل و نقل کرمهای زنده
کرمها
را میتوان به دیگر پرورشدهندگان کرم فروخت و یا برای نیازهای محلی یا
صادرات از آنها استفاده کرد. حمل و نقل و جابجایی کرمها کار بسیار آسانی
است. با استفاده از یک برس (فرچه) ساده کوکونها را جدا کرده و آنها را در
مخزنی که دارای همان خوراک و مقداری رطوبت است قرار میدهیم. در هر 24 ساعت
از زمان حمل و نقل هر کوکون به نیم گرم غذا احتیاج دارد. میتوان کوکونها
را در مخازن تمیزی که دارای منافذ میباشند بستهبندی نمود. ابتدا کوکونها
را در کیسهای از جنس چیت قرار داده و سپس کیسه را در کوزههای پلاستیکی با
درپوشهای منفذدار قرار میدهند.
کرمهای زنده نیز به روش مشابه با
کوکونها بستهبندی میشوند یعنی در ظروف پلاستیکی با در پوش منفذدار و مواد
غذایی مرطوب قرار میگیرند. برای هر کرم زنده مقدار ماده غذایی لازم در هر
24 ساعت از زمان حمل و نقل معادل 5/1 گرم میباشد. کوزهای با ظرفیت یک
لیتر برای جابه جایی 200 الی 500 کرم زنده در مدتی کوتاه مناسب است
میزان مصرف کرم پوسال ورمیکمپوست
از
آنجا که ترکیب شیمیایی کرم پوسال (ورمیکمپوست) بگونهای است که هر میزان
مصرف آن هیچگونه اثر سوئی نخواهد داشت، در زراعتهای رایج میتوان از کرم
پوسال (ورمیکمپوست) به میزان 3 تا 5 تن در هکتار، در گیاهان گلدانی 5 تا
20 در صد وزن خاک گلدان و در باغات میوه به میزان 2 تا 5 کیلوگرم به ازای
هر درخت مصرف نمود. اما با توجه به اینکه شرایط آب و هوایی، وضعیت حاصلخیزی
خاک و نیاز گیاهان مختلف متفاوت میباشد از طرفی نوع بستر در ترکیب کرم
پوسال (ورمیکمپوست) موثر میباشد لذا نمیتوان یک دستورالعمل واحد را در
باره میزان مصرف کرم پوسال (ورمیکمپوست) ارائه داد؛ بنابراین بمنظور رعایت
اقتصاد تولید، صحیحترین روش برای تعیین میزان دقیق مصرف کرم پوسال
(ورمیکمپوست) انجام آزمون و اندازهگیری میزان عناصر غذایی در کرم پوسال
(ورمیکمپوست) و مصرف آن متناسب با نیاز گیاه موردنظر و شرایط محیطی و
وضعیت خاک میباشد
روند اجرای طرح تولید کرم پوسال ورمیکمپوست
شرکت درکارگاههای آموزشی و کسب اطلاعات کافی از اهمیت کرم پوسال (ورمیکمپوست) و روش تولید و نگهداری از آن
تعین هدف از تاسیس مزرعه کرم پوسال (ورمیکمپوست
برآورد میزان متوسط ماده آلی (کود حیوانی، زباله، بقایای گیاهی) قابل تامین در طول سال
برگزاری کارگاههای آموزشی و تبلیغی برای تامین بازار مصرف
تعیین محل مصرف تولیدات و تعداد مصرفکنندگان
میزان مصرف کرم پوسال (ورمیکمپوست) یا کرم خاکی
بر
آورد سطح مزرعه کرم پوسال (ورمیکمپوست) متناسب با میزان متوسط ماده آلی
قابل تامین، میزان ورمیکمپوست دارای تقاضا و میزان توسعه مصرف در آینده
تامین
زمین مورد نیاز در فاصله مناسب از مزارع یا شهرک تولید زباله. با توجه به
هزینه حمل و نقل در این نوع فعالیت حتیالامکان باید در اجرای این طرح زمین
مورد نظر در محلی انتخاب شود که هزینههای حمل و نقل به حداقل برسد
تامین آب مورد نیاز
تامین یک رشته برق
خرید تجهیزات مورد نیاز شامل سرند، خرمنکوب یا سرشاخه خردکن، فرغون، بیل و
زیر سازی و ایجاد تراکم در محل احداث مزرعه کرم پوسال (ورمیکمپوست
بتونریزی با ضخامت 15 سانتیمتر با شیب مناسب و احداث کانالهای انتقال شیرابه
نصب سایبان چوبی یا فلزی متناسب با شرایط منطقه و امکانات موجود
تهیه ماده آلی
خرید کرم
تولید کرم پوسال (ورمیکمپوست) در منزل
برای
تولید کرم پوسال (ورمیکمپوست) در منزل میتوان از انواع مخازن استفاده
نمود. برای داشتن یک محفظه مناسب میتوان آن را از چوب ساخت و یا مخازن
پلاستیکی خریداری کرد. برای کسانی که میخواهند در فضای آزاد از کرمها
نگهداری کنند استفاده از جعبه چوبی بهتر است، زیرا قادر است که در طول
تابستان کرمها را خنکتر و در زمستان نیز آنها را گرمتر نگه دارد. اندازه
محفظه نیز به میزان زباله غذایی که اعضائ خانواده شما تولید میکنند بستگی
دارد. برای 7 کیلو زبالهای که توسط دو نفر در یک هفته تولید میشود
جعبهای با طول و عرض 80 *60 و ارتفاع 50 سانتیمتر کافی میباشد.
برای
ایجاد تهویه و زهکشی 12 سوراخ 25/1 سانتیمتری در کف محفظه مذکور ایجاد
کنید. برای جمعآوری هر نوع رطوبتی که ممکن ا ست از محفظه خارج شود یک سینی
پلاستیکی در زیر آن قرار دهید. همچنین ایجاد سوراخ در دیوارههای بالایی
محفظه، اکسیژن کرمها را تامین کرده و از ایجاد بو در محفظه جلوگیری
مینماید. برای حفاظت کرمها از حشرات شکارچی پشت سوراخها را توری سیمی نصب
نمایید؛ و از ورود مورچهها به محفظه جلوگیری کنید. از آنجایی که کرمها به
فعالیت در تاریکی علاقه دارند، از یک سرپوش بر روی محفظه استفاده نمایید و
محفظه را در جایی که دمای آن بین 12 تا 25 درجه سانتیگراد است قرار دهید.
سپس از سرمته 8/5 اینچی برای ایجاد کردن منافذ گذر آب در زیر ظرف استفاده کنید
آفات کرم خاکی
کرمهای
خاکی تحت تاثیرو حمله آفات بیشماری هستند. دشمنان اصلی کرمهای خاکی شامل
کنهها، دم فنریان، مورچهها، صدپایان، حلزونها، لارو سوسکهای خاص، موش،
مار، موش کور، وزغ و سایر حشرات و جانورانی که از کرمها تغذیه میکنند
میباشند. کرمهای خاکی همچنین دارای تعدادی انگل داخلی شامل تعداد زیادی از
پروتوزوآها، تعدادی از نماتدها، لارو خاصی از انواع پشهها و...
میباشند.
کنهها
کنه قرمز یکی از فاکتورهای
محدودکننده در تولید کرم خاکی بشمار میآید، کنهها بطور طبیعی در کودهای
دامی و یا سایر مواد آلی مشابه دیده میشوند. همه بسترهای تولیدکننده کرم
خاکی نیز معمولا حاوی تعداد کمی از جمعیت کنهها میباشند. که تحت شرایط
خاص این حد جمعیت افزایش یافته و خسارتزا میشود. گونههای زیادی از
کنههای آفت در اکثر بستر کرمهای خاکی وجود دارند اما مهمترین آنها کنه کرم
خاکی با نام علمی Urpoda agitans میباشد این کنهها قهوهای مایل به قرمز
و بسیار ریز هستند که بدون استفاده از میکروسکوپ نیز قابل دیدن میباشند.
این کنهها بیشتر در سطح و یا لبههای بستر کرمها و همچنین در محل تجمع
مواد غذایی دیده میشوند، آنها معمولا به کرم خاکی حمله نمیکنند و تنها از
مواد غذایی کرمها تغذیه میکنند. زمانی که جمعیت کنهها افزایش یافت و به
سطح بالایی رسید کرمها به اعماق بستر نفوذ کرده و در همان جا باقی
میمانند؛ و معمولا به سطح خاک نمیآیند این عمل باعث تضعیف رشد و کاهش
تولید مثل آنها میشود.
کنترل کنهها
بهترین روش برای
کنترل کنههای کرم خاکی پیشگیری میباشد همچنین یک مدیریت مناسب، مهمترین
راهکار کنترل کنه است. جمعیت بالای کنه تقریبا همیشه با یک یا چند مورد از
شرایط زیر همراه است
میزان آب بیش از حد
میزان تغذیه و مواد غذایی زیاد
زباله و ضایعات تازه و آبدار
برنامه
تغذیه باید به گونهای باشد که تمام مواد غذایی طی چند روز اولیه مصرف شود
و از انباشته شدن مواد غذایی گندیده و ترش کرده در بستر جلوگیری شود.
بسترهای
تولید با زهکش ضعیف که بسیار خیس میشوند شرایط نامناسبی برای تولید کرم و
شرایط مطلوبی برای رشد کنهها ایجاد میکنند. برنامه آبدهی باید مطابق
شرایط آب و هوایی باشد تا بسترها زیاد خیس نشوند. معمولا جمعیت بالای کنه
در شرایطی مانند تغذیه کرم با زبالهها، برگهای کاهو و بقیه ضایعات سبزی
که میزان رطوبت بالایی دارند بوجود میآید؛ بنابراین تا زمانی که جمعیت
کنهها تحت کنترل در آید باید رطوبت این مواد را کاهش داد و سپس جهت تغذیه
استفاده نمود و حتی پس از آن نیز مصرف این مواد باید با احتیاط صورت گیرد.
زمانی که جمعیت کنهها در حال افزایش است پوشش بستر را برداشته و برای چند
ساعت سطح بستر را در مقابل نور مستقیم آفتاب قرار دهید و همچنین میزان
تغذیه و آبدهی را کم کنید.
برخی تولیدکنندگان زمانی که جمعیت حشرات و
کنهها افزایش مییابد ابتدا آبدهی زیادی بر روی سطح بستر انجام میدهند
تا آفات به سطح بیایند سپس توسط مشعل دستی روی سطح بستر را میسوزانند.
باید توجه داشت حذف و دفع فیزیکی و یا شیمیایی کنهها تنها باعث کنترل
موقتی آنها میشود بخصوص زمانی که شرایط بستر در جهت کاهش شرایط بهینه
کنهها، تغییر داده نشود
دم فنریان:Spring tail
حشراتی
دوک مانند، کوچک به رنگ سفید متمایل به خاکستری میباشند که قادر به جهیدن
میباشند. گاهی اوقات جمعیت این آفات به حدی زیاد میشود که تقریبا سطح
بستر سفید بنظر میرسد. زمانی که جمعیت دم فنریان افزایش مییابد، کرمها در
سطح زیرین بستر باقی میمانند و قادر به تغذیه از مواد غذایی سطح بستر
نمیباشند. روشهای کنترل گفته شده در مورد کنهها نیز در مورد دم فنریان
موثر میباشد. اگرچه کنترل شیمیایی دم فنریان تاثیر چندانی نداشته است
مورچهها
برخی
از گونههای مورچهها از تخم یا کرمهای کوچک تغذیه میکنند. مورچهها را
میتوان با سموم حشره کش، اسپریهای حشره کش و طعمه مسموم در خارج از بستر
از بین برد
کرمهای ریز قرمز
این
جانوران بعنوان انگل کرمهای خاکی محسوب میشوند. بطوری که به بدن کرم
چسبیده و خون یا مایع بدن کرم را میمکند همچنین میتوانند تخم کرم را
سوراخ کرده و مایع درون آن را بمکند. این کرمهای ریز ابتدا بصورت خوشههای
کوچک سفید یا خاکستری و شبیه به کپک میباشند. مراقبت صحیح از بسترهای
کرمهای خاکی میتواند از ایجاد کرمهای ریز قرمز جلوگیری کند. بسترهایی که
بیش از حد خیس باشند میتوانند شرایطی ایجاد کنند که برای کرمهای ریز
مطلوبتر از کرمهای خاکی است. با تنظیم برنامه آبیاری، بهبود زهکشی و
برگردانیدن بستر بطور مرتب از ایجاد رطوبت بیش از حد جلوگیری نمایید. تغذیه
بیش از اندازه میتواند موجب تجمع غذای تخمیر شده و کاهش ph در بستر کرمها
شود. برنامه غذایی کرمها را طوری تنظیم نمایید که تمام غذا ظرف چند روز
مصرف شده و چیزی از آن باقی نماند. برای تنظیم ph بستری که حالت اسیدی دارد
از کربنات کلسیم (آهک) استفاده کنید وآن را در حالت خنثی ph=7 نگه دارید.
غذای بسیار خیس مثل سبزیجات بسیار مرطوب نیز میتوانند باعث افزایش تعداد
کرمهای ریز قرمز در بستر کرمهای خاکی شوند لذا استفاده از این خوراک را
محدود کرده و در صورت مشاهده مقدار زیادی کرم ریز قرمز استفاده از سبزیجات
را متوقف نمایید. در صورتیکه ph بستر قلیایی باشد میتوان از گرد ملایم
گوگرد استفاده کرد
1- سرند مواد اولیه و جداسازی ورمی کمپوست
8- دارای 2یا 4 چرخ
راه های جداسازی کرم از کود به شرح زیر است :
یکی از مشکلاتی که برخی از تولید کنندگان با آن مواجه هستند این است که چگونه کرم خود را از کود ورمی کمپوست جدا کنند به گونه ای کرم ها آسیب ندیده و دچار تنش نشوند و دیگر آنکه حداکثر میزان کرمی که می توان از یک بستر جدا شود را جداسازی کنند
برای این منظور چندین روش وجود دارد
استفاده از غربال یا سرند
سرند یا همان الک وسیله ای است که بر اساس اندازه ی مواد آن ها را از هم جدا می کند . سرند های صنعتی یا نیمه صنعتی دارای نیروی محرکه ای می باشند که به صورت مکانیکی و فارق از نیروی انسانی عمل جداسازی را انجام می دهند
در صنعت ورمی کمپوست به منظور جداسازی مواد زاید و یا کرم از کود ورمی کمپوست از دو نوع سرند دوار و چند مرحله ای استفاده می شود
نکته ی بسیار مهم : در هنگام استفاده از سرند برای جداسازی کرم در اثر عبور کرم از منافذ سرند و یا تکان های شدید و ایجاد تنش حدود ۱۰ الی ۲۰ درصد از کرم ها از بین خواهند رفت
سرند دوار : سرند های دواری که برای جداسازی کرم از کود و یا مواد زاید از کود مورد استفاده قرار می گیرند دارای منافذ ۳ یا ۴ میلی متری می باشند
سرند چند مرحله ای : این سرند ها را بیشتر در صنایع ساختمانی و مصالح مورد استفاده قرار می دهند این سرند ها با داشتن ۳ ردیف (در برخی موارد تا ۵ ردیف) تور جداسازی با منافذ ۳ ، ۶ و ۱۰ میلی متر می باشند. این سرند ها برای جداسازی کرم بسیار نا مناسب می باشندو تلفات کرم در صورت استفاده از این سرند برای جداسازی حداکثر است ولی مزیت این سرند ها آن است که در هنگام سرند کود ورمی کمپوست با هدف جداسازی مواد زاید از کود می توان کود ورمی کمپوست را با ۴۰ درصد رطوبت نیز سرند کرد
مقایسه : با توجه به تجربه های صورت گرفته در صورت استفاده از سرند بهتر است از سرند های دوار استفاده کرد در ضمن در هنگام سرند سعی شود رطوبت بستر در حدود ۷ درصد باشد.
راههای جداسازی کرم از کود
روش اول : استفاده از غربال یا سرند
سرندصنعتی یا همان الک وسیله ای است که بر اساس اندازه ی مواد آن ها را از هم جدا میکند . سرند های صنعتی یا نیمه صنعتی دارای نیروی محرکه ای می باشند که به صورت مکانیکی و فارق از نیروی انسانی عمل جداسازی را انجام می دهند.
در صنعت ورمی کمپوست به منظور جداسازی مواد زاید و یا کرم از کود ورمی کمپوست از دو نوع سرند دوار و چند مرحله ای استفاده می شود.
نکته ی بسیار مهم : در هنگام استفاده از سرند برای جداسازی کرم در اثرعبور کرم از منافذ سرند و یا تکان های شدید و ایجاد تنش حدود ۱۰ الی ۲۰ درصد ازکرم ها از بین خواهند رفت.
سرند دوار : سرند های دواری که برای جداسازی کرم از کود و یا مواد زاید ازکود مورد استفاده قرار می گیرند دارای منافذ ۳ یا ۴ میلی متری می باشند.
سرند چند مرحله ای : این سرند ها را بیشتر در صنایع ساختمانی و مصالح مورداستفاده قرار می دهند این سرند ها با داشتن ۳ ردیف (در برخی موارد تا ۵ ردیف) تورجداسازی با منافذ ۳ ، ۶ و ۱۰ میلی متر می باشند. این سرند ها برای جداسازی کرم بسیار نا مناسب می باشندو تلفات کرم در صورت استفاده از این سرند برای جداسازی حداکثر است ،ولی مزیت این سرند ها آن است که در هنگام سرند کود ورمی کمپوست با هدف جداسازی مواد زاید از کود می توان کود ورمی کمپوست را با ۴۰ درصد رطوبت نیز سرندکرد.
با توجه به تجربه های صورت گرفته در صورت استفاده از سرند بهتر است ازسرند های دوار استفاده شود.
روش دوم : استفاده ازروش لایه ای
یکی از بهترین روش های جداسازی کرم به صورت خالص همین روش است . در این روش کود را از آب گرفته و مدتی در حدود ۲ الی ۳ روز آبیاری را متوقف کنید . سپس به صورت لایه لایه کود را از بالا شروع به برداشت می کنیم این روند را تا جایی ادامه می دهیم که یک لایه ی ۱۵ سانتی از کود و کرم باقی بماند .سپس تمام کود را جمع کرده و به صورت یک کپه در آورده و در مقابل آفتاب می گذاریم . یک الی ۲ روز صبر کرده و دوباره لایه لایه برداشت می کنیم تا مجددا یک لایه ی ۱۰سانتی از کود باقی بماند . این لایه حاوی حداکثر میزان کرم است.
روش سوم : استفاده از کود تازه
در این روش بسته به طول تل در چند جای تل کود ورمی شده را برداشته و کود تازه می ریزیم قسمت های دیگر تل را آب یاری نمی کنیم و فقط قسمت هایی که کود تازه ریخته شده را آب می دهیم بعد از یک هفته مراکزی که کود تازه ریخته شده حاوی کرم شده و باقی قسمت ها از کرم خالی می شود.